Zioła w dolegliwościach trawiennych
Wzdęcia, uczucie pełności w nadbrzuszu, odbijanie, kolka, gazy jelitowe to dolegliwości mogące świadczyć o schorzeniach przewodu pokarmowego. Często są one wynikiem normalnej fizjologii organizmu, bądź związane ze sposobem odżywiania, w tym popełnianymi błędami dietetycznymi.
Polacy jedzą zbyt tłusto, za szybko albo niewłaściwie. Problemy gastryczne często dotykają także osób starszych, u których obserwuje się upośledzenie różnych funkcji organizmu i związane z tym pogarszające się przyswajanie niektórych składników, a także problem z przeżuwaniem pokarmów. W przypadku tego typu dolegliwości warto polecić pacjentom zioła lub preparaty na bazie ziół.
Liść mięty pieprzowej
Mięta pieprzowa (Mentha piperita L.) otrzymywana jest ze skrzyżowania dwóch gatunków Mentha viridis L. i Mentha aquatica L. Miętę pieprzową uprawia się w Europie, w tym w Polsce, a także Ameryce i Japonii. To surowiec, zawierający m.in. olejek eteryczny, którego jednym ze składników jest mentol, a także garbniki i flawonoidy, gorycze i fenolokwasy. Zawartość olejku eterycznego może różnić się w zależności od formy i odmiany hodowlanej mięty. Dzięki składnikom aktywnym biologicznie, miętę pieprzową stosuje się w celu wspomagania trawienia i braku apetytu, ponieważ pobudza wydzielanie żółci i soku żołądkowego. Działa również wiatropędnie i wpływa na regulację perystaltyki jelit. Aby sporządzić napar, należy łyżkę suszonych liści zalać szklanką wrzącej wody i zaparzać ok. 10 minut pod przykryciem. Tak przygotowany napar należy pić trzy razy dziennie w przypadku występowania dolegliwości trawiennych. Wśród pacjentów często panuje przekonanie, że mięta jest bezpieczna. Mięta może nasilać objawy zgagi, więc nie wolno jej stosować u osób z refluksem żołądkowo-przełykowym oraz u osób z problemami dróg żółciowych. Nie ma danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania mięty u kobiet w ciąży i dzieci poniżej 4. r.ż., dlatego nie zaleca się im jej stosowania.
Owoc kminku zwyczajnego
Kminek zwyczajny (Carum carvi L.) to roślina pospolicie występująca w klimacie umiarkowanym, w tym na polskich łąkach. W kuchni wykorzystuje się ją jako przyprawę. Owoce kminku zwyczajnego zawierają duże ilości olejku eterycznego, którego głównymi składnikami są cykliczne związki terpenowe, w tym karwon oraz limonen. W owocach kminku występują ponadto flawonoidy, leukoantocyjany, kwasy fenolowe, poliacetyleny oraz tłuszcze i białka. Surowiec ten oraz jego przetwory stosuje się w dolegliwościach trawiennych tj. wzdęcia, kolki, odbijanie, brak apetytu. Ponadto działa rozkurczowo na mięśnie żołądka, jelit i przewodów żółciowych. Zwiększa również ilość żółci i ułatwia jej przepływ do dwunastnicy. Aby przygotować napar należy łyżkę zmiażdżonych nasion zalać gorącą wodą i pozostawić pod przykryciem na około 10-15 minut. Napar należy pić trzy razy dziennie. Tradycyjnie kminek stosowany jest także u niemowląt z objawami kolek, jako środek rozkurczowy i wiatropędny. Natomiast według EMA surowiec ten nie powinien być stosowany leczniczo poniżej 12. r.ż.
Owoc ostropestu plamistego
Ostropest plamisty (Silybum marianum (L.) Gaertn.) pochodzi z obszaru Morza Śródziemnego, tj. południowej i południowo-wschodniej Europy, Afryki Północnej, Azji Zachodniej oraz niektórych rejonów Azji Środkowej. W Polsce jest rośliną uprawną, czasami zdziczałą. Owoc ostropestu jest składnikiem leków i suplementów diety stosowanych w problemach trawiennych i wspomagających pracę wątroby. Jest też dostępny w naturalnej postaci, czyli jako nasiona, w całości bądź mielone.
Owoc ostropestu plamistego kojarzony jest z zawartością sylimaryny, tj. kompleksu flawonolignanów, w skład którego wchodzi głównie sylibina A i B. Innymi charakterystycznymi składnikami są flawonoidy, fitosterole, a także garbniki, białka, cukry oraz olej z dużą zawartością kwasu linolowego. Sylimaryna zapobiega powstawaniu wolnych rodników, łagodzi stres oksydacyjny i przyczynia się do ochrony komórek wątroby. Sylimaryna nie dopuszcza do łączenia toksyn z powierzchnią hepatocytów (komórek wątrobowych). Działa również żółciopędnie, żółciotwórczo i rozkurczowo. Ma wpływ na regulację wypróżnień. Przyczynia się do prawidłowego trawienia. Właściwości ostropestu są znane od średniowiecza i potwierdzane w wielu publikacjach naukowych. Pacjenci, którzy przyjmują bardzo wiele leków, również korzystają z dobroczynności ostropestu, który chroni wątrobę przed niekorzystnymi skutkami metabolizmu leków.
Liść melisy lekarskiej
Melisa (Melissa officinalis L.) rośnie w krajach śródziemnomorskich. Jest uprawiana w Europie Środkowej i Wschodniej. Choć znana jest ze swoich właściwości uspokajających, znajduje również zastosowanie w problemach trawiennych. Olejek eteryczny wykazuje właściwości rozkurczające na mięśnie przewodu pokarmowego. Związki polifenolowe pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i mają właściwości żółciotwórcze. Zatem liście melisy i ich przetwory pomagają w prawidłowym trawieniu pokarmów poprzez łagodzenie wzdęć, gazów jelitowych, zaparć. Melisa jest bezpieczna dla dorosłych i dzieci powyżej 12. r.ż.
Kłącze kurkumy
Kurkuma (Curcuma longa L.), zwana również ostryżem długim jest od wielu lat stosowana jako składnik przyprawy o żółto-pomarańczowym zabarwieniu (curry). Rośnie dziko w Indiach, jest uprawiana w wielu krajach o klimacie tropikalnym. Składnikami czynnymi kłącza rośliny są kurkuminoidy, głównie kurkumina, a także olejek eteryczny i polisacharydy. Ze względu na wysoką zawartość kurkuminoidów, kłącze kurkumy i jego przetwory są szeroko stosowane w różnych dolegliwościach. Preparaty z kłącza kurkumy są dostępne w postaci tabletek lub nalewek. Kurkuma ma udowodnione działanie rozkurczowe, żółciopędne, oczyszczające wątrobę z toksyn. Wspiera trawienie, wspomaga pracę wątroby i dróg żółciowych. Wchodzi w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi i nie można jej stosować w przypadku problemów z drogami żółciowymi.
Kwiat rumianku pospolitego
Roślina (Matricaria chamomilla L.) rośnie w Europie Środkowej, w Ameryce Północnej i Australii. W Polsce spotyka się ją na dziko przy drogach i na polach. Do celów przetwórczych surowiec pozyskiwany jest z upraw. Składnikami aktywnymi są olejek eteryczny i flawonoidy. Flawonoidy są pochodnymi apigeniny, luteoliny i kwercetyny. Ponadto w roślinie występują kumaryny, fenolokwasy i polisacharydy. Surowcem znanym z właściwości prozdrowotnych są koszyczki rumianku i zawarte w nich olejki eteryczne. Napar z rumianku pomaga przy wzdęciach, uczuciu ciężkości. Działa rozkurczowo na przewód pokarmowy. Może być stosowany u dzieci jako środek na poprawę apetytu. Jego działanie jest bardzo łagodne, dlatego jest skuteczny u niemowląt w przypadku kolek jelitowych.
Korzeń arcydzięgla litworu
Arcydzięgiel (Angelica archangelica L.) rośnie w strefach chłodnych Europy i Azji, rzadko w Polsce. Do produkcji preparatów wykorzystuje się surowiec z upraw. Korzeń arcydzięgla zawiera olejek eteryczny, makrocykliczne laktony, kumaryny, kwasy organiczne (w tym fenolokwasy), flawonoidy i sterole.
Arcydzięgiel litwor stosowany jest od średniowiecza tradycyjnie w celu wspierania procesów trawiennych. Pobudza apetyt poprzez zwiększenie wydzielania śliny i soku żołądkowego, a także pobudza wydzielanie pepsyny. Pochodne fenylokumaryny zawarte w surowcu działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Najlepiej przygotować napar, czyli pół łyżki rozdrobnionych korzeni zalać szklanką wrzącej wody (200 ml) i pozostawić do zaparzenia na około 15 minut. Przecedzić i pić po 1/3 szklanki 2-3 razy dziennie przed jedzeniem. Arcydzięgiel może powodować reakcje fotouczuleniowe u osób wrażliwych, nie może być stosowany u kobiet w ciąży i u osób z chorobą wrzodową żołądka.
Korzeń lukrecji gładkiej
Lukrecja (Glycyrrhiza glabra L.) w stanie naturalnym występuje w Azji i Europie Południowej. W Polsce surowiec pochodzi z upraw. Korzeń lukrecji jest stosowany w preparatach doustnych i kosmetycznych. Składnikami aktywnymi rośliny są saponiny trójterpenowe, w tym glicyryzyna, a ponadto flawonoidy, polisacharydy i sterole. Dzięki flawonoidom lukrecja wykazuje działanie rozkurczowe na mięśnie przewodu pokarmowego, dlatego stosuje się ją w problemach trawiennych. Ma właściwości kojące, dlatego może być stosowana w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Dodatkowo działa ochronnie na wątrobę. Lukrecja w dawkach określanych jako lecznicze może być stosowana krótko, maksymalnie miesiąc, ponieważ zatrzymuje chlorek sodu w organizmie, co może powodować nadciśnienie i obrzęki. Przeciwskazaniem do jej stosowania jest hiperaldosteronizm, nadciśnienie, ciąża i laktacja, niewydolność nerek i wątroby.
Liść szałwii lekarskiej
Szałwia lekarska (Salvia officinalis L.) rośnie w strefie śródziemnomorskiej. W Polsce i w krajach Europy Środkowej zioło to pochodzi z upraw. Olejek eteryczny w liściach szałwii zawiera m.in. tujon, cyneol oraz kamforę. Innymi składnikami biologicznie czynnymi są garbniki katechinowe, triterpeny, flawonoidy oraz gorycze. Liść szałwii wspiera trawienie i przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Herbata z liści szałwii pobudza wydzielanie żółci i soku żołądkowego. Przeciwdziała fermentacji w jelitach i ma właściwości rozkurczowe. Tujon stosowany w dużych ilościach może powodować nudności, wymioty i otępienie, dlatego nie zaleca się długotrwałego stosowania szałwii.
Zioła i ich preparaty wspierające pracę przewodu pokarmowego są stosowane w medycynie od lat. Większość z nich posiada skuteczność udowodnioną na podstawie danych historycznych. Są dobrym rozwiązaniem dla osób szukających naturalnych metod radzenia sobie z problemami trawiennymi.
Zioła i ich preparaty wspierające pracę przewodu pokarmowego są stosowane w medycynie od lat. Większość z nich posiada skuteczność udowodnioną na podstawie danych historycznych. Są dobrym rozwiązaniem dla osób szukających naturalnych metod radzenia sobie z problemami trawiennymi.
tekst: Katarzyna Jutrzonka